Een heerlijk boek is het: De scheppende mens van historicus en schrijver Daniel Boorstin. Het is een alomvattend boek over wat de mens uniek maakt: zijn/haar scheppingen. Van dit boek heb ik bijvoorbeeld geleerd dat wij westerlingen compleet anders tegen de wereld aankijken dan de meeste oosterlingen. Wij geloven in 1 God, in het Verre Oosten ontbreekt die ene God vaak of meestal. Of zoals Boorstin het formuleert:
Het westerse geloof in een Schepper-God en een scheppende mens heeft tot het idee geleid dat de natuur overwonnen dient te worden. Onder anderen de Japanners, die geen `Schepper-God of een mythe van het eerste begin hadden zoals wij in het Westen, vonden daarentegen een andere weg en maakten van de natuur een bondgenoot.
(..)
… mannen en vrouwen zijn broeders en zusters van alle objecten in de natuur. De mens ‘beheerst’ de natuur niet, omdat hij er deel van uitmaakt. Hij kan geen heer en meester zijn over andere schepselen, want iedereen is deel van dezelfde familie.
(..)
De mens is een ondeelbaar aspect van het landschap, zoals het landschap een deel van de mens is.
Een keuze die uit deze houding en deze ideeên voortvloeide, is dat de Japanse cultuur veel gebouwen van hout kent en kende. Hout speelde een dominante rol in de Japanse architectuur.
Hout kent natuurlijk ook zijn beperkingen. Brandgevaar bijvoorbeeld. Dat verklaart voor een belangrijk deel hoe het Japanse huis eruit is gaan zien.
… het Japans huis beantwoordt bewonderenswaardig aan de doelen die het zijn gesteld…. een brandveilig gebouw. … ze (Japanners) hebben zich door de nood gedwongen met het andere uiterste beziggehouden en een huis gebouwd waarvan zelfs het skelet ingeval van brand makkelijk kan worden gesloopt. Matten, wanden in de vorm van schermen, zelfs de uit platen hout bestaande plafonds kunnen gemakkelijk worden meegenomen. Het dak is eenvoudig van pannen en planken te ontdoen en het skelet dat resteert wordt slechts langzaam door de vlammen aangetast.
Een ander belangrijk item van het Japanse huis is de doorkijk naar de tuin:
De vermenging van binnen- en buitenruimte doet in de klassieke Japanse architectuur naïef aan. Als men op het gebouw afloopt kijkt men er doorheen en ziet men de erachter gelegen tuin. En de bewoner die voor de geopende of half geopende verschuifbare papieren schermen (fusuma en shoju) zit, vat het huis en het omringende landschap in één blik als hij om zich heen kijkt.
Het Japanse huis, dat op zichzelf nooit volledig was, was een deel van het landschap, en de tuin was één met het huis.
De Japanse tuin was ontworpen voor alle jaargetijden, paste zich aan de seizoenswisselingen aan en deed deze op hun gunstigst uitkomen.
uit: de scheppende mens, Agon Amsterdam, 1992; vertaling Paul Syrier
Daniel Boorstin (1914-2004, Atlanta, USA)
Remy in Wonderland 