bron beeld: theguardian.com
Ik pak de draad weer op in Het zoutpad van het echtpaar Raynor Winn en haar man Moth. De weerslag van een veldtocht waarin armoede en ziekte moet worden overwonnen in het beschaafde Groot-Britannië van deze eeuw, door een echtpaar dat alles voor elkaar had, totdat… Het is een inkijk in een samenleving waarin op– en neergang in elkaars verlengde liggen, waarin een enkele winnaar neerkijkt op al die losers, die hun best niet deden. Het zichzelf kunnen verwijten dat ze niet omhoog konden kruipen.
In deze samenleving lijkt geen of weinig plek voor empathie of medelijden. Dat weerlegt dit boek. Op het moment dat de diepste dalen in zicht zijn, is de redding nabij. Waarbij een leugentje om bestwil soms helpt. Het echtpaar, bijna uitgedroogd als gevolg van verkeerde keuzes, wordt opgevangen door Grant en zijn vrouw:
Grant sloeg zijn ogen ten hemel terwijl zij wegliep.
Als ik met pensioen ga, wil ik gaan schrijven. Volgens mij zou ik een hele goeie schrijver zijn. Maar het is een goed verhaal, toch? Ik denk dat Moth, als dat de naam is die hij voor deze reis gebruikt, het goed zou kunnen gebruiken. Het zou prachtig materiaal voor hem zijn, denk je ook niet?
Ik dacht na over het verhaal van Grant en waarom hij behoefte had het te vertellen. Wie een verhaal vertelt, moet allereerst zichzelf overtuigen; lukt het je om jezelf ervan te overtuigen dat het waar is, dan zullen de anderen volgen. Grant wilde de persoon zijn die hij had verzonnen: iemand met een moeilijke achtergrond, die in zijn leven veel tegenslag had, maar zelf zijn kostje bij elkaar wist te scharrelen, in plaats van de zoon te zijn van een rijke vader met connecties. Wij vertelden onze verhalen uit zelfbescherming. Bij het woord dakloosheid denken mensen onmiddellijk aan drank, drugs en psychiatrische problemen, en dat roept angst op. De eerste paar keren dat Moth en mij was gevraagd hoe het kwam dat we de tijd hadden om zo ver en zo lang te gaan wandelen, hadden we naar waarheid geantwoord: Omdat we dakloos zijn, we zijn ons huis kwijtgeraakt, maar buiten onze schuld. Nu zien we wel waar het pad ons brengt. Dan deinsden mensen terug en hapten zo heftig naar adem dat de wind wegviel. Elke keer was het gesprek van het ene moment op het andere afgelopen en maakte de andere partij zich snel uit de voeten. Dus hadden we een leugen bedacht die aangenamer klonk. Voor hen en voor ons. We hadden ons huis verkocht, wilden zo halverwege ons leven op avontuur, zien waar de wind ons heen voerde – op dit moment was dat naar het westen. Waar we dan aan het eind van het pad heen zouden gaan? Dat weten we nog niet, dan zien we wel uit welke hoek de wind waait. Dit werd steevast begroet met een ademloos: wauw, wat geweldig inspirerend. Wat was het verschil tussen die twee verhalen? Eén woord, maar wel een woord dat in andermans oren alles betekende: verkocht. We konden dakloos zijn omdat we ons huis hadden verkocht en geld op de bank hadden staan, en dan waren we inspirerend. of we konden dakloos zijn, omdat we ons huis waren kwijtgeraakt en platzak waren, en dan waren we sociale paria’s. We kozen voor het eerste. Gemakkelijker voor een praatje in het voorbijgaan; gemakkelijker voor hen, gemakkelijker voor ons.
uit het zoutpad – Raynor Winn, Balans Amsterdam, 2019
Raynor Winn (1962, UK)
Remy in Wonderland 