Salvador Dali’s impressie van Don Quichot en zijn strijd tegen de windmolens
Don Quichot wil een held zijn, maar de wereld waarin hij zijn heldendom wil bewijzen bestaat niet, dus verzint hij die, hetzij doelbewust of als gevolg van zijn krankzinnigheid. Juist dit grijze gebied maakt het boek van Cervantes zo fascinerend: de mate waarin Quichot het slachtoffer of de schepper van zijn waanideeën is.
Aan het woord is de Schotse hispanologe Miranda France (1966, Colchester, UK). Ik lees van haar hand het boek De waanideeën van Don Quichot. Het is een onderzoek naar wat de roman van Cervantes leert over de Spaanse volksaard. En dat anno 1999, het jaar waarin France terugkeert naar Spanje, nadat ze 10 jaar eerder studeerde in Madrid. In dat boeiende verslag zet de schrijfster het verhaal over Don Quichot af tegen wat ze ervaart, ondervindt temidden van de Spanjaarden.
Waarom Don Quichot? Omdat het boek, dat stamt uit begin 17-de eeuw, enorme indruk heeft gemaakt op veel auteurs die volgden. Daaronder Nabokov. Die zegt over het Spaanse meesterwerk: ‘Een verhandeling over hoe dingen en levens betekenis krijgen.’ Maar ook het volgende: ‘Het is een fantastisch boek vanwege de samenzwering tussen de held en zijn lezers, waar de schrijver buiten wordt gehouden en die zelfs diens oorspronkelijk plan saboteert.’
In wezen is Don Quichot het verhaal over een verwarde, oudere man, geschreven door een al net zo verwarde, oudere man. En toch is dat niet alles. Thomas Mann was fan. Gustave Flaubert zei dat de ridderroman inspireerde tot het schrijven van Madame Bovary. De kern dan maar?
Net zoals het nog nooit vertoond psychologisch realisme in de roman zijn stempel op de grote 19-de eeuwse schrijvers heeft gedrukt, duiken de foefjes en trucs in het verhaal in de postmoderne romans van de 20-ste eeuw op. Don Quichot en Sancho realiseren zich bijvoorbeeld dat ze personages in een roman van Cervantes zijn.
(..)
Don Quichot is niet alleen maar een man die knettergek wordt door het lezen van boeken over ridders, maar hij heeft werkelijk psychologische diepgang. Hij is vriendelijk, intelligent en voorkomend, maar hij is ook ijdel, pretentieus en verblind. Hij sukkelt met zijn darmen en hij voelt overal pijntjes als hij in de openlucht slaapt. Zijn motieven zijn uitgesproken vaag. Anders dan de fictieve personages die hem voor zijn gegaan, heeft Don Quichot grote twijfels over wat hij aan het doen is. Hij is de eerste moderne held, de eerste echte menselijke held en geen geïdealiseerd personage. En aangezien de menselijke maat zoveel complexer is, zoveel ontroerender, wordt hij ook veel indrukwekkender.
Uit: De waanideeën van Don Quichot – Miranda France, Atlas Amsterdam, 2006; vertaling Ankie Klootwijk
Gemaakt door Pablo Picasso
Remy in Wonderland 