Ken uw klassiekers: Apollo

Ook Playmobil kent Apollo inclusief lier, boog, pijlen en orakel. bron foto: playmobil.nl

Apollo is een gevalletje apart. Zowel bij de oude Grieken als bij de Romeinen heette hij hetzelfde. Dat komt omdat hij de alleskunner, het multitalent van de goden was. Hij was God van het boogschutten, het waarzeggen, de geneeskunde, de muziek en het licht. We kijken als mensen al op naar goden, maar dit is buitencategorie. Hier dreigt een burn-out.

Apollo geldt als jeugdig en geniet veel aanzien vanwege zijn lichamenlijke schoonheid (ook dat nog!). Hij heerste over aspecten als: intelligentie, creativiteit en beschaving. De ideale schoonzoon en werknemer dus.

Als zoon van Jupiter en Leto werd al snel duidelijk dat hij de gave van het waarzeggen had. Hij stichtte dan ook het orakel van Delphi waar mensen terecht konden bij de sybille, zijn medium, die mensen hielp met advies en vooruitzien.

Als superheld vestigde hij zijn naam door Python te verslaan, een reusachtige slang die Delphi terroriseerde. Het verhaal ging dat Apollo’s pijlen ziekte brachten. Toch werd hij vereerd omdat hij het vermogen had te zuiveren en te helen. Zijn zoon Asclepius werd god van de geneeskunst waarme hij genetisch natuurlijk enorm scoorde.

De Franse schilder Nicolas Poussin schilderde in de 17-de eeuw Apollo temidden van de muzen. Te zien in het Prado, Madrid. bron foto: wikipedia commons.org

De zachte kant van Apollo was zijn liefde voor poëzie en muziek. Met zijn uitgebreide CV was het een makkie om hoofd van de muzen te worden. Zo geschiedde. Samen met de muzen wordt hij vaak in de kunst afgebeeld spelend op een lier. Het snaarinstrument de lier stond symbool voor het rationele beoordelingsvermogen. Terwijl blaasinstrumenten (de fluit) hartstocht en redeloosheid symboliseerde. Ja, ook de goden zijn niet vies van wat vooroordelen.

De Italiaanse kunstenaar Tiepolo (18-de eeuw) schilderde veel en vaak Apollo. Hier op jacht naar Daphne. Onder aan Daphne’s voet haar vader de riviergod Pineus. Onder haar rokken verbergt zich Cupido. 

Apollo had iets met kransen. Apollo stond bekend als Phoebus, de stralende. Apollo was de god van het licht, werd met de andere zonnegoden (Helios en Sol) vergeleken en daarom met een stralenkrans afgebeeld. We verbinden Apollo ook nog aan de lauwerkrans. Zoals al die goden mocht ook Apollo er liefdesaffaires op nahouden. De bekendste was die met de nimf Daphne. Cupido was ooit door Apollo bespot vanwege zijn beroerde boogschutterskunst. Uit wraak besloot Cupido Apollo te doorboren met liefdesverwekkende pijlen en Daphne met koude, loden pijlen. Apollo raakte op slag verliefd op Daphne, maar Daphne moest niets van hem hebben. Wat volgde was een vlucht van Daphne die eindigde bij de riviergod Peneus, haar vader. Toen Apollo Daphne vastgreep, omdat ze geen kant meer op kon, veranderde Daphne in een laurierboom. De laurier werd Apollo’s uitverkoren boom. Uitblinkers in sport en kunst krijgen sindsdien de lauwerkrans.

Nogmaals Apollo, duidelijk als zonnegod en omringd door een aantal van zijn muzen. Het kunstwerk is van Tiepolo.

Leyli Golzar: het geheim van de kunst

Het geheim van de kunst

Niemand kent mij / in mijn eigen vorm / Bekijk jezelf in de spiegel van mijn kunst / opdat je mij leert kennen / opdat je de wereld leert kennen

Als ik in kleur of in licht / als in geluid of in beeld / als ik in beweging of in stilstand / jou een slecht woord heb gezegd / vergeef me

In de kooi van de wereld / denk ik aan vliegen / en aan dat wat gezegd moet / maar niet uitgesproken kan worden

Nu begrijp je waarom / altijd / de verwonding / een onderdeel van de / kunst van de wereld is

Uit: Aida; vertaald door Marc Baars

bron foto: leyli-golzar blogspot.com

Leyli Golzar (1943, Koharammabad, Iran), kwam begin jaren negentig als vluchteling naar Nederland

Bijna iedere dag muziek: Stan Getz en Dexter Gordon

Stan Getz en Dexter Gordon hebben niet alleen de saxofoon, die beiden spelen, gemeen. Grote voorbeeld en leermeester was voor beiden Lester Young. Young, president van de sax, deed altijd alles anders. Dat bracht hem bekendheid maar leidde ook tot een breed gewaardeerde inspiratiebron. Young was tot op late leeftijd een man die emotionele oprechtheid kon paren aan schoonheid.

Stan Getz speelde gevoelig en liet zijn sax zingen, soms zuchtend, koerend dan weer klagend. Zoals rookkringels klonk het spel van Getz. Getz viel op en bracht het tot solist. Gevolg daarvan was dat hij voor het bekende Verve-label veel platen maakte in steeds wisselende samenstellingen. Ommekeer in zijn repertoire werd een 3-jarig verblijf in Europa. Terug in de States nam hij Focus (1961) op waarin strijkers het decor vormden voor zijn solo’s. Daarna volgde in 1962 Jazz Samba. Daarmee lanceerde Getz de Bossa Nova-rage, die nooit meer zou verdwijnen.

Dexter Gordon, ook Young-volgeling, speelde een zwaardere toon dan Young. Het verhaal gaat dat dat kwam door de invloed van Coleman Hawkins, die in de jaren 30 furore maakte. Gordon was eigenlijk een bebopper. De grote, lange Gordon raakte verslaafd aan heroïne en belandde in de gevangenis. Begin jaren 60 kwam hij vrij en vertrok naar Europa. Voor Blue Note nam hij verschillende uitstekende albums op.

Gordon was het typische voorbeeld van een ‘hipster’, cool, ongebonden, vrij en steeds zijn gevoel volgend, stortte hij zich in allerlei (muzikale) avonturen. Franse filmer Bertrand Tavernier wilde een film over het leven van Bud Powell en Lester Young en vond Gordon de gewezen hoofdpersoon voor het legendarische Round Midnight (1986). Drie jaar later overleed de ‘grootse’ Gordon.

Amelie Satzger fotografeert kleurrijke ideeën

Over de kleurrijke beelden van fotografe Amelie Satzger (München, Dld) kun je steevast zeggen dat er een idee aan ten grondslag ligt. De beelden zijn gecomponeerd, in scene gezet. Voor die ideeën gaat de Duitse te rade bij boeken, liedjes en woorden. Maar ze laat zich net zo goed inspireren door Stehpen Hawking. De uitkomsten zijn meestal bedoeld als basis voor mode-fotografie of voor vrij werk dat ze publiceert op Instagram.

Een aantal voorbeelden van haar werk gerangschikt op de kleuren: blauw, geel, rood en groen.

Jo Govaerts: een man is een hel

Een man is een hel…

Een man is een hel / voor een andere man. / Zoals hij schreeuwt hou toch van me.

Zoals hij schreeuwt / geef eten geef eten geef eten

en strijk me je grote hand / dit hoofd weer uit zijn rimpels.

Uit: Sprong naar de sterren – Ruben van Gogh, Kwadraat Utrecht, 1999

bron foto: woutervanheiningen.wordpress.com

Jo Govaerts (1972, Leuven, Be)

Tom Lanoye beschrijft smartelijke broederliefde

Schrijver Tom Lanoye (1958, Sint-Niklaas, Be) verhaalt in Oh land der blinden over een broer Guy. Guy is ouder en het grote voorbeeld voor de brildragende verteller van het verhaal. In alles is Guy geslaagd.

Van grote broer Guy leerde de verhaler zwemmen. Daarin blonk Guy uit:

Bij het keerpunt lag mijn broer een lengte achter op zijn tegenstrever. Toen begon opeens de hele tribune zijn naam te scanderen. Guy, Guy, Guy. Het galmde hoog op tot tegen het gladde plafond van het zwembad, en kaatste als versterkt terug tegen de grote ruiten en tegen de lichtblauwe tegeltjes waarmee de vloeren en wanden van het zwembad zijn bezet. Langzaam schoof mijn broer voorbij zijn concurrent. Hij won nipt. Iedereen op de tribune sprong juichend overeind. Ik gloeide van trots.

Op enig moment in het korte verhaal haalt de ik-figuur een bijzondere herinnering op. Een herinnering aan een bijna dood-ervaring en een reddingsoperatie waarbij broer Guy is betrokken. De ik-figuur valt in het water en kan niet meer vanuit zichzelf naar boven komen. Guy redt hem van de verdrinkingsdood.

Een uur later huilde ik nog, hartverscheurend. Nu pas weet ik waarom. Ik begreep dat er een dag komt waarop we verliezen. Als ik verdronken was, had ik mijn broer daar en dan verloren. Voorlopig schrijnde mijn wang nog van de slag die hij me gegeven had; ik was er dankbaar voor als voor een streling. Maar ik wist vanaf toen dat ik hem verliezen kón, en hij mij, en dat verbondenheid een illusie is.

En dan gebeurt het onvermijdelijke: Guy komt om bij een eenzijdig verkeersongeval. Terwijl de rest van het gezin naar de plek des onheils gaat, moet de ik-figuur thuis blijven. Hij heeft dan al besloten zijn dode broer niet te willen zien in de kist.

Lang heeft de verteller nodig om het ongeluk te verwerken. Er zijn dromen, verhalen die neergepend zijn. Verhalen waarin, de jonge, de hedendaagse en toekomstige verteller elkaar ontmoeten en verslag doen van hun gemoedstoestand.

En ik sta in de lichtcirkel met m’n drieën voor de microfoon, en ik zing, door de opnieuw invallende band ingehouden begeleid, een lied, waarvan de melodie te mooi is voor woorden, waarvan ik de tekst niet meer durf te schrijven omdat hij alle literatuur overbodig zou maken, maar die behelst dat ik mijn broer liefhad, dat ik hem mis, en dat ik, tot het einde mijner dagen, niet wil denken aan wat met hem gebeurde nadat die open kist werd dichtgespijkerd en begraven. Het publiek eist een encore.

Uit: Een slagerszoon met brilletje, Bert Bakker Amsterdam, 1986

foto: Arthur Los; bron foto: prometheus.nl

Tom Lanoye (1958, Sint-Niklaas, Be)

 

De mysterieus wonderlijke fotografie van Zohar Studio

Vier koningen die tussen het puin van een ruïne staan; een tweeling, door hun snor niet te scheiden; een man die een bananenschil vasthoudt. Het zijn foto’s gemaakt in de New Yorkse Zohar Studio, in de 19-de eeuw. De foto’s werden gemaakt door of onder het toeziend oog van Shimmel Zohar, een Oost-Europese joodse immigrant. We weten weinig van deze man. Niet waar en wanneer hij werd geboren, ook niet wanneer hij stierf. Zijn enige nalatenschap zijn de foto’s. Foto’s die spelen met werkelijkheid en fantasie; die humorvol en mysterieus zijn. Wie zijn de geportreteerden? Waarom zijn ze zo uitgedost? De foto’s zijn technisch perfect: scherp, helder en gedetailleerd. Maar die voorstellingen zijn apart. Dat smaakt naar meer. Een pareltje dat verdiend opgevist te worden.

Guépin verhaalt over vegetarische kannibalen

‘Gewoon’ en ‘normaal’ zijn termen die vaak aan onze taalkundige strijkstok blijven hangen. We strooien ermee om ons normen- en waardenstelsel te bevestigen danwel te ontkennen. Wat vast staat: vroeger was alles anders. En dat komt omdat we ons ontwikkelen. Ook onze ideeën over wat normaal was/is.

Een mooi voorbeeld van veranderend normenstelsel vond ik bij het lezen van de verhalenbundel Toen ze over het lijk van haar moeder gestruikeld was van J.P. Guépin (1929-2006, Amsterdam). Met milde humor verhaalt hij over een ontmoeting van een zendeling met een stam in de binnenlanden van Kongo. De zendeling is een witte pater die een heel stelsel aan westerse (christelijke) normen en waarden met zich meesleept naar de jungle. Daar een stam ontmoet en dan zijn eerste indruk over dat volk ten beste geeft.

Zondag 10 juni

God vanochtend weer hartelijk dank gezegd voor zijn zegeningen, ben vol eerbied voor Zijn prachtige natuur en deze even prachtige mensen. Welk een idylle! Ik ben de laatste weken niet tot schrijven gekomen. Deze mensen, de Kuru’s, blinken waarlijk uit door hecht familieleven, hygiëne en kunstzin; alles is hier even verzorgd en prachtig versierd. Welk een intelligent beminnelijk volk! Het zijn strikte vegetariërs, wat hun vreedzaamheid verklaart en hun schier paradijselijke onschuld. Hun voedsel bestaat uitsluitend uit melkproducten en honing, ze vermijden zelfs bonen. Alcoholische dranken lijken hier onbekend. Wat zal het evangelie hier een ingang vinden. Ik leer ijverig hun taal. Het verbaast mij dat ik nog geen spoor van godsdienst heb kunnen vinden bij zulke hoogbeschaafde mensen. Of zijn ze overbeschaafd? Geen kerk, wel kunst, geen godsdienst, wel dansen, liederen en vermaak, de ganse dag door. Ze houden zo zielsveel van hun kinderen. Ik heb nog geen kerkhof gezien.

Ja, en in die laatste zin voelt u het al aankomen. Dit overbeschaafde volk eet haar doden op. Het zijn kannibalen, zo blijkt later in het dagboek. Een enorme schok voor de witte pater, die ook nog eens voor zijn eigen leven moet vrezen…

Tijdloos is de moraal van dit verhaal: wie door zijn eigen bril naar de wereld kijkt, ziet niet wat de ander door zijn bril ziet. Uw normaal is niet dat van een ander. En dat alles met milde humor.

foto: R. van den Bosch; bron: literatuurmuseum.nl 

J.P. Guépin (1929-2006, Amsterdam)

Van Geel: de sneeuw rent…

De sneeuw rent…

De sneeuw rent om het huis en blaft, / zet korzelige poten op de tuingrond neer / en snuift eraan en krabt en hijgt wanneer / de wind gaat liggen.

Uit: de hoge boom geschreven, Van Oorschot Amsterdam, 1967

bron foto: ellydewaard.nl

Chr. J. van Geel (1917-1974, Amsterdam)

Falle: ontwaken (in de winter)

Ontwaken (in de winter)

meisjes in bikini’s zakten weg / in de peilloze diepten van mijn slaap / en kwamen terug in dikke winterjassen.

ik werd wakker met een zomerse zin / in ijs. wilde zwanen zien in warme plassen / en trillingen boven een zinderende weg.

de hele dag trage zomeruren / de dingen stonden stiller en maar te duren / tot de avond viel in onheilspellend grijs.

het is winter; achter het raam staan / de stille bomen kaal, de vogels zijn vertrokken, / buiten stolt de lucht tot koud metaal,

mijn zomerdroom dwarrelt uiteen / in vlokken.

Uit: De aanblik van de winter, 521 Amsterdam, 2000

Ab Falle (onbekend)