Vooraf: In de 20-ste eeuw werd het boek een massaproduct. Veel boeken te koop tegen een lage prijs. Het had de gouden eeuw van het boek kunnen worden. Maar het boek kreeg concurrentie: van krant, tijdschrift, radio, tv, film, computer en internet. Dat geldt met name voor mannen. Vrouwen lezen meer en anders. In boeken worden antwoorden gezocht voor levensvragen. De passie van het lezen is veranderd in korte momenten van ontsnapping.
Edward Hopper, Hotelkamer, 1931
De lezende vrouwen van Hopper (1882-1967, USA) zijn niet gevaarlijk, maar bedreigd – niet zozeer door een ongebreidelde fantasie, als wel door depressie, de moderne volksziekte. Op een zeven jaar later geschilderd doek is een vrouw te zien in een trein. Ook zij leest – een brochure op groot formaat, waarschijnlijk een of andere reklamefolder. Als we deze beelden moeten geloven, lijden lezers en lezeressen aan een ongeneeslijke melancholie – alsof de vrolijke chaos waarin de leeskoorts de ooit zo geordende wereld van het lezen heeft gestort, uiteindelijk ertoe geleid heeft dat deze wereld zo onverschillig is geworden als de gezichten van Hoppers lezende vrouwen, met in begrip van hun drukwerk dat ze zonder belangstelling bekijken.
Marilyn leest Ulysus, Eve Arnold, 1952
De vraag ‘heeft ze het gelezen of heeft ze het niet gelezen?’ kon hier moeilijk achterwege blijven. Heeft Marilyn Monroe, de blonde seksicoon van de 20-ste eeuw, Ulysses van James Joyce, het cultuuricoon van de 20-ste eeuw, gelezen of niet? Zoals uit andere foto’s van dezelfde fotosessie blijkt, leest Marilyn hier wel degelijk in het boek, dat velen als de grootste schepping van de moderne roman beschouwen.
Literatuurprofessor Richard Brown wilde het weten. Hij schreef dertig jaar na de fotosessie naar de fotografe in de hoop dat zij hem zou kunnen helpen. Eve Arnold (1912-2012, USA) antwoordde meteen dat toen ze Marilyn ontmoette, deze net in Ulysses aan het lezen was. Marilyn zou gezegd hebben dat ze erg veel hield van de toon van het werk. Ze las de tekst hardop om hem beter te kunnen verstaan, maar vond hem toch moeilijk. Toen ze dan zoals afgesproken aan de fotosessie zouden beginnen, las Marilyn verder in het boek terwijl Eve Arnold haar camera laadde. En zo heeft ze haar gefotografeerd.
uit: vrouwen die lezen zijn gevaarlijk – Stefan Bollmann, AUP, 2015; vertaling Hilde Pauwels
Remy in Wonderland 