Breitner schilderde het paard veel en vaak

Eén van de favoriete onderwerpen in het oeuvre van schilder George Hendrik Breitner (1857-1923) was het paard.

Hoewel Breitner later zijn reputatie vestigde als kunstenaar van het Amsterdamse stadsleven, was hij aanvankelijk vooral bekend als schilder van het militaire genre. Al op ongeveer achtjarige leeftijd tekende hij oorlogstaferelen, waarin een kluwen van paarden en hun met elkaar vechtende berijders afgebeeld staan.

Aan dit thema valt Breitners ontwikkeling als schilder af te lezen. Hij zou zich gaandeweg ontwikkelen als een schilder die de verhalende kwaliteiten van zijn schilderijen inruilde voor picturale, waarbij de tekening, en daarmee ook de details, vaak verontachtzaamd werden.

(..) Vanaf 1881 tot het begin van de jaren negentig zond hij regelmatig werk met militaire onderwerpen naar tentoonstellingen in binnen- en buitenland. Breitner schilderde altijd de dynamiek van militaire oefeningen in vredestijd. Om deze te bestuderen ging hij gewapend met een schetsboek naar diverse militaire manoeuvres, onder andere in Scheveningen, Brabant en Arnhem. Zijn militaire stukken werden als confronterend ervaren, omdat de onstuimige militairen te paard vaak frontaal op de toeschouwers lijken af te stormen.

Hoogtepunt van de schilderijen met aanstormende paarden is het doek De Gele Rijders dat in 1881 een doorbraak betekende in de waardering voor Breitners werk.

(..) Tot verbazing van velen werd het werk aangekocht voor het Rijksmuseum, een eer die zelfs (tijdgenoten) de gebroeders Maris en Anton Mauve nog niet te beurt was gevallen.

Breitner schilderde het paard ook in andere dan militaire contexten. Een interessant voorbeeld is Het paard van Montmartre dat op de Wereldtentoonstelling  in Antwerpen hing. Hij maakte dit doek in 1884 in Parijs, in zijn atelier in Den Haag schilderde hij het in één dag helemaal over, voordat hij het naar België stuurde.

(..) Er valt op dit werk niets van de dynamiek van het militaire genre te bespeuren. De melancholieke stemming die Het paard van Montmartre uitstraalt, keert later terug in Breitners Amsterdamse stadsgezichten waar de werkpaarden hun moeizame bestaan lijdzaam lijken te ondergaan.

uit: Breitner, 1857-1923, schilderijen, tekeningen, foto’s; Toth Bussum, 1994

Mode-ontwerper Van Beirendonck is een Antwerpse Papoea

Walter van Beirendonck (1957, Brecht), wereldberoemd Belgisch mode-ontwerper, komt uit een dorp bij Antwerpen. Het cyclisch terugkerende rooms-katholieke carnaval kan in zijn jeugd dus nooit ver weg zijn geweest. Mijn eerste indruk bij het zien van Van Beirendoncks werk: een grote carnavaleske verkleedpartij. En als je wat langer kijkt, doemen ook beelden op van de schilderijen van James Ensor (1860-1949) : De intrede van Christus in Brussel. Mensen met gezichten als maskers. Ook dat is België.

Recentere invloeden op het werk van Van Beirendonck komen niet zelden van ver buiten België. Uit Oceanië, Papoea (Irian Jaya) en Papoea Nieuw-Guinea bijvoorbeeld. Van Beirendonck observeert hoe in deze tribale culturen mensen tijdens feesten transfomeren, van gedaante wisselen, zichzelf in beelden veranderen. Daarnaast heeft hij, zo blijkt uit zijn museale tentoonstellingen en de begeleidende catalogi, belangstelling voor de context waarin dat gebeurt. Hij verdiepte zich in de bijbehorende rituelen en ceremoniën die analogieën vertonen met een feest als carnaval.

Deze interesse van Van Beirendonck maakt van hem een onstuitbare Antwerpse Papoea.

uit: Antwerpse Papoea; uit: wolven op het ruiterpad – Tijs Goldschmidt, Atheneum, Polak & Van Gennep Amsterdam, 2022

James Ensor: de intrede van Christus in Brussel.

 

De windstille landschappen van Ortega Muñoz

Godofredo Ortega Muñoz (1899-1982, Spanje) schilderde het Spaanse landschap in al zijn georgrafische vormen; het weidse van Soria; de rode aarde van Rioja; de afgelegen streken van Castillië. Toch ontbreekt in al zijn landschap-schilderijen iets typisch Spaans; de wind.

Na zijn middelbare school vertrekt de jonge Ortega Muñoz naar Madrid waar hij als autodidact in het Prado gaat studeren. Het gaat hem om de klassieke (Spaanse) meesters. Die belangstelling duurt niet lang: hij wil schilderen in de open lucht. Landschappen. In de schilderijen uit de begintijd overheersen grote, brede penseelstreken die getuigen van losheid en aandacht voor de effecten die je met het spatel kunt bereiken. De Spanjaard zoekt naar de speling van het zonlicht.

Tussen 1925 en 1930 reist de Spaanse kunstenaar door Europa, Klein Azië en Egypte. Hij leeft van wat het schilderen opbrengt. In de dertiger jaren gaat zijn belangstelling uit naar het boerenleven, het leven op het platteland. De schilderijen worden vlakken en lijnen met vooral oker-, grijs- en terratinten. Door wrijven, wissen en schrapen ontstaan effecten die zijn landschappen kenmerken. Tot aan zijn levenseinde blijven de landschappen een terugkerend onderwerp. Archaïsch, niet idealistisch, teruggebracht tot korte penseelstreken, ritmisch in parallelle banen, schaduwlijnen. Soberheid die horizonten opent, dat is wat Ortega Muñoz probeert te laten zien.

bron: Van Picasso tot Tápies, Waanders Zwolle

Giovanni Boldini schilderde de ‘rich and famous’

Kijkend naar de portretten van Giovanni Boldini (1842-1931, Ferrara, It) valt op dat het om vrouwen gaat die geen moeite hebben de weelde, die hen omringt, te tonen. Dat klopt want Boldini was de kunstschilder van ‘the rich and famous‘ tijdens, wat genoemd wordt, de Belle Epoque.

Boldini was een virtuoos en bewoog zich in de sociale, aristieke en literaire scene van Parijs. Parijs dat zich in de Belle Epoque bevond. De Belle Époque is een periode in de Europese geschiedenis van het einde van de 19de eeuw tot het begin van de Eerste Wereldoorlog. De periode die werd gekenmerkt door algemene welvaart, een enorme ontplooiing van de kunsten en wetenschappen en een hoge mate van maatschappelijke rust.

Boldini, geboren in Ferrara, Italië in 1842, bracht het grootste deel van zijn carrière door in Parijs. Hij was een goede vriend van schilder Degas en ook van schrijver Proust, en bewoog zich in aristocratische en hogere middenklasse kringen.

Tijdens zijn leven genoot hij veel succes en werd hij de favoriete portrettist van een rijke, internationale klantenkring. In Parijs, de modehoofdstad van de wereld, had hij zijn gelijke niet als het ging om het portretteren van prinsessen en rijke erfgenamen – altijd in de mooiste jurken. 

Zijn onnavolgbare stijl heeft zijn werken tot getuigenis gemaakt van dat verloren tijdperk in Parijs.

Beeldhouwers Córdova en Vergener roepen op tot beschouwen

Twee beeldhouwers wiens werk oproept tot beschouwen. Bij Cristina Córdova gaat het om zaken als: geslacht, ras, schoonheid en macht. Bij Willy Vergener komt vervuiling en aantasting van ons milieu aan de orde. Córdova maakt haar sculpturen van klei; Vergener snijdt zijn beelden uit hout.

Cristina Córdova (1976, USA) komt oorspronkelijk uit Puerto Rico en maakt figuratieve beelden die de grens verkennen tussen het materiaal en wat het bij de kijker oproept. Door haar Latijns-Amerikaanse opvoeding gedreven bevraagt haar werk sociaal-culturele opvattingen over zaken als: geslacht, ras, schoonheid en macht.

De beelden zijn levenloos, drukken toch aanwezigheid uit en kunnen een spiegel zijn voor onze diepste verlangens en onze doelen, aldus de Amerikaanse.

Willy Verginer (1957, It) maakt hyperrealistische gebeitelde houten sculpturen die even aangrijpend als absurdistisch zijn. Verginer’s precieze sculpturen tonen mensen en dieren in situaties die verwijzen naar spanningen tussen natuur en mens. De moeizame relatie tussen de hedendaagse industrie en het landelijke dierenleven zijn een veel voorkomend motief in zijn werk, net als een grafische afbakening in kleur. Verginers werken geven commentaar op hedendaagse vervuiling en aantasting van het milieu en betrekken menselijke proefpersonen als passieve waarnemers of zelfs actieve bijdragers aan deze vernietiging.

Robert John Thornton eerde Linnaeus met zijn werk

De Britse arts en botanisch schrijver Robert John Thornton (1768-1837) was een grote bewonderaar van de Zweed Carl Linnaeus, die we kennen als diegene die een systeem ontwikkelde om planten en dieren een naam te geven. Toen Robert zijn boek “The Temple of Flora” schreef, droeg hij het op aan Linnaeus. Robert wilde dat zijn boek het allerbeste geïllustreerde botanische boek ooit zou worden, een ode aan Linnaeus’ werk.
Idee was om 70 grote platen exotische planten te maken volgens het classificatiesysteem van Linnaeus. Een ander belangrijk en onderscheidend aspect van Roberts illustraties was dat de planten in hun oorspronkelijke omgeving te zien zijn.

Helaas moest Robert, werkend met de allerbeste illustratoren van zijn tijd, de productie van het boek stopzetten na slechts achtentwintig plantenillustraties. Hij had geen geld meer en het project liep vast. Zelfs in zijn onvoltooide staat blijft het een van de meest uitstekende projecten van botanische illustraties ooit gemaakt. Hoewel Robert overdreven ambitieus was met zijn doelen voor de “Tempel van Flora”, wordt het werk nog steeds beschouwd als een van de mooiste botanisch geïllustreerde boeken ter wereld.

bron: thedailygardener.org

Arthur Wesley Dow richtte zich op de essentie van de compositie

Arthur Wesley Dow (1857-1922, USA), vooral bekend om zijn innovatieve houtsneden in kleur, was een ervaren schilder, graficus en fotograaf en een centrale figuur in de Amerikaanse kunst- en ambachtsbeweging.

Zijn invloedrijke handleiding Composition (voor het eerst gepubliceerd in 1899) maakte zijn artistieke theorie duidelijk op basis van Japanse ontwerpprincipes. Het boek veranderde de ontwikkeling van kunstonderwijs in de Verenigde Staten aanzienlijk. Een van de meest opvallende modernisten die geïnspireerd waren door Dow’s principes zijn Georgia O’Keeffe (1887-1986) en Max Weber (1881-1961).

Marsh Creek (ca. 1914), hierboven,  is een voorbeeld van Low’s opvattingen over compositie. De kleur houtsnede legt de indruk van een kustlandschap in de schemering vast. De print is een voorbeeld van vereenvoudiging van vormen met behulp van een vlakke, decoratieve benadering en gericht op de essentiële elementen lijn, kleur en toon en de harmonieuze rangschikking van lichte en donkere delen binnen een compositie. 

James A. Palmer legde tot slaaf gemaakte historie vast

De in Ierland geboren Amerikaanse fotograaf James A. Palmer (1825-1896) legde een belangrijke periode vast in de historie van de tot slaaf gemaakten in de VS. Het gaat om het moment waarop de slavernij werd afgeschaft en de zwarte bevolking een nieuwe, onwennige toekomst tegemoet ging.

Palmer verhuisde jong van Ierland naar de VS. Daar stichtte hij een gezin met vrouw en twee kinderen. Tijdens de Burgeroorlog diende hij bij de infanterie in Illinois. Uiteindelijk kwam Palmer in het zuiden van de VS terecht waar hij duizenden stereografen zou maken van het alledaagse leven in Aiken, South Carolina en Savannah, Georgia.

Palmer specialiseerde zich in foto’s van de Afro-Amerikaanse gemeenschap. Hij nam familie- en persoonlijke portretten, evenals afbeeldingen van hun huizen en scènes uit katoenvelden en andere locaties waar ze werkten.

Palmers stereografen van het leven van Afro-Amerikanen op het werk geven belangrijke informatie over hoe zowel blanke Zuid-Caroliniërs als Afro-Amerikanen zich aanpasten aan de nieuwe realiteit.

In 1866 verhuisde Palmer naar Savannah, Georgia, waar hij als fotograaf werkte. Hij verhuisde in 1870 naar Aiken. Palmers voortdurende documentatie van het leven van Afro-Amerikanen voor en tijdens het Wederopbouwtijdperk (1865-1877) maakt het belangrijk voor de geschiedenis van de tot slaaf gemaakten.

In die tijd probeerden Afro-Amerikanen die door de Emancipatieproclamatie (1863) uit de slavernij waren bevrijd of die tijdens de burgeroorlog soldaten waren geweest die voor hun vrijheid vochten, zich aan te passen aan een samenleving die hen niet verwelkomde. Scholen, gebedshuizen en kerken werden opgericht en boden onderwijs voor mensen van alle leeftijden. Gedurende deze periode moest het staatsburgerschap van Afro-Amerikanen worden ingevuld. Men had al wel het recht om te stemmen, onroerend goed te kopen en werk te vinden.

De meeste fotografen waren in die tijd om verschillende financiële en sociale redenen niet geïnteresseerd in het fotograferen van Afro-Amerikanen. Palmers stereografen illustreerden de vooringenomenheid van de samenleving. Nooit in al zijn stereografen delen Afro-Amerikanen een fysieke ruimte met blanken. Sommige van zijn klanten waren ook steevast geïnteresseerd in zijn beelden als manier om getuige te zijn van mensen waarvan ze dachten dat ze anders waren dan zij. 

Terwijl hij scènes uit zwarte gemeenschappen documenteerde, bleef Palmer meestal weg van elke vorm van politiek commentaar. Hij gaf zijn beelden eenvoudige en beschrijvende titels. Er waren echter ook momenten in zijn carrière dat hij zijn platform gebruikte om de politieke rechten van Afro-Amerikanen te verdedigen, of op zijn minst om sympathie voor hen te wekken.

bron: wikipedia.org

W.F. Hermans verklaarde Manet’s Olympia

Ik ken geen schilderij dat mij als toeschouwer zozeer de indruk geeft er zelf deel van uit te maken, mee te spelen met wat er op het doek gebeurt.

Aan het woord schrijver W.F. Hermans (1921-1995) over het schilderij Olympia dat de Franse kunstenaar Edouard Manet in 1863 schilderde. Het is een raadselachtig portret van een liggende naakte vrouw met haar pantoffels aan, voorzien van een armband, halsband en een bloem in haar haar. Hermans liet er zijn fantasie op los:

Op een ochtend waarop de schone klaarblijkelijk een andere heer verwachtte, heeft hij (Manet) aangebeld en die grote bos bloemen aan het kamermeisje overhandigd.

Tegen de instructies van mevrouw in, heeft de bekoorlijke zwarte schat hem in mevrouws salet gelaten.

Wat komt u hier doen, meneer, heeft mevrouw hem toegebeten, ik kan u vanochtend niet gebruiken! Haar blikken proberen hem vast te nagelen aan de grond.

Op het voeteneinde van haar bed staart een zich uitrekkende zwarte kater al even onaangenaam getroffen naar de ongewenste bezoeker. Hij kent de gang van zaken, heeft er zich al op voorbereid dat hij zijn warme plekje zal moeten afstaan, maar laat blijken dat hij dit allesbehalve leuk vindt.

Het kamermeisje heeft zich achter mevrouw’s bed opgesteld met de bloemen in hun papier.

Ach, mevrouw! Mevrouw moet niet boos zijn op meneer! Ach mevrouw, kijk toch eens wat een mooie bloemen meneer heeft meegebracht voor mevrouw!

Zal het lukken Olympia haar hoofd te doen omdraaien naar de bloemen en zullen ze haar vertederen? Dan mag meneer het kamermeisje bij het weggaan wel een fooitje geven.

Hoe het Manet vergaan is, laat zich raden.

De voorspraak van het kamermeisje heeft geen succes gehad.

Schilderen was alles wat er overschoot.

fragment uit: Waarom ik Manet’s Olympia niet geschilderd heb; uit: De weerspannige slaper, Parijse notities, W.F. Hermans, Bezige Bij Amsterdam, 2004; gekozen door Arjan Peters

François Barraud schiep een precies en helder realisme

François Barraud (1899 – 1934) was een Zwitsers kunstschilder. Hij wordt gerekend tot de stroming van de Neue Sachlichkeit.

Barraud was de oudste van vier broers die later allen korte of langere tijd kunstschilder werden. Alle vier begonnen ze als huisschilder en stukadoor en volgden ze avondcursussen modeltekenen.

François Barraud exposeerde voor het eerst in 1919 in Bazel. Op zoek naar succes in het buitenland vertrok hij in 1922 naar Reims, waar hij nog steeds de kost verdiende als huisschilder. In 1924 huwde hij een Française, Marie, die later meermaals voor hem model zou staan. Hij verhuisde met haar naar Parijs en bestudeerde de schilderkunst in het Louvre.

Barraud schilderde vooral portretten (vaak dubbelportretten, daarin zijn zelfportret verwerkend), maar ook stillevens en landschappen, overwegend in de sobere, steriele stijl van de Neue Sachlichkeit. Door zijn precieze tekentechniek en het heldere kleurgebruik bereikte hij een hoge graad van realisme. Na verblijven in o.a. Reims, vestigde hij zich in 1931 in Genève, waar hij succes had met een expositie in Galerie Moos. Pas vanaf deze tijd kon hij volledig van zijn schilderkunst leven. Hij tobde echter met een zwakke gezondheid en overleed drie jaar later, op 34-jarige leeftijd.

bron: wikipedia.org