Wat vooraf ging: In het Duitse taalgebied werd de term Emfindsam snel een sleutelwoord voor de nieuwe burgelijke levenswijze waarin het gevoelsleven werd gecultiveerd en verhevigd. De lectuur stond centraal in de ontwikkeling van de fijngevoeligheid van het individu. Lezen betekende voortaan zich verplaatsen in de gevoelens van iemand anders, neergeschreven op papier, om daarbij de horizon van de eigen gevoelsmogelijkheden te peilen en te verbreden.
Lezend meisje, 1850, Franz Eybl (1806-1880, Wenen, Oostenrijk), bron beeld: shirleytwofeathers.com
De jonge vrouw gaat volledig op in haar lectuur. Ongemerkt is de blouse van haar schouder gegleden. De rechterhand, die nu en dan met de dunne halsketting speelt, rust op haar borst. Het boek snijdt haar de adem af. Omdat het verhaal zo spannend is dat ze absoluut wil weten hoe het verder gaat? Mogelijk, maar vooral omdat de lectuur haar inlevingsvermogen stimuleert en versterkt. De innerlijke opwinding van de lezeres wordt zelfs weerspiegeld in de openwaaierende pagina’s. De gelezen bladzijden liggen niet meer precies op elkaar, zodat het licht erdoorheen kan spelen.
De bekoring van het schilderij ligt in de combinatie van innerlijke bewogenheid met uiterlijke passiviteit. De schilder, Franz Eybl, die zijn geboortestad Wenen nooit verliet, had daar in de hogere kringen veel succes als genre- en portretschilder. Zijn voorkeur ging uit naar de idylle in het dagelijkse leven van de biedermeiertijd. Hij schilderde niet zozeer acties, als wel expressievormen van het innerlijke leven. Dit op het doek te vatten was in de 19-de eeuw de grote uitdaging voor de schilderkunst. We zien een jonge vrouw die volledig opgaat in de lectuur. Haar gedachten lijken even argeloos te zijn als haar lieftallige en onschuldige gezicht.
uit; vrouwen die lezen zijn gevaarlijk – Stefan Bollmann, AUP Amsterdam; vertaling Hilde Pauwels
Remy in Wonderland 